Lekker kruien

In het bos liggen drie afgepaste stapels hout op Pico te wachten. Ze zijn niet te groot en niet te klein. Dat is fijn, want hierdoor kan Pico deze klus helemaal alleen klaren. Pico vult zijn kruiwagen en brengt het hout vervolgens naar een andere plek in het bos waar het hout moet worden opgestapeld. Aan het handvat van zijn kruiwagen zijn drie touw-ringen bevestigd. Elke keer dat Pico een stapel hout op de goede plek heeft opgestapeld mag hij één van de ringen aan een spijker hangen. De vaste begeleider van Pico herhaalt deze procedure elke werkdag en vertelt, iedere keer opnieuw, waar Pico de vaste ‘spijkerplek’ kan vinden. Als er geen ringen meer aan het handvat van zijn kruiwagen hangen is Pico klaar en is het tijd voor pauze.

Zagen, zagen, wiedewiedewagen

Ook bij het zagen van het hout kan Pico goed helpen. Met een duo-zaag én een begeleider of mede-cliënt zaagt Pico de blokken hout op maat. Als de één duwt, trekt de ander en andersom. Zo’n tien jaar geleden, toen Pico voor het eerst in het bos ging werken, was het werk voor hem nog verre van vanzelfsprekend. Pico had toen nog heel weinig aandacht voor het goed en veilig vasthouden van gereedschap. Als Pico met zijn ene hand de zaag vasthield, ging hij met zijn andere hand op zoek naar takjes of blaadjes die volgens Pico niet op de zaagbok hoorden. Hij begreep niet dat hij dan zomaar in zijn eigen hand zou kunnen zagen. Met eindeloos veel geduld en creativiteit lukte het de begeleiders uiteindelijk om Pico veilig te laten zagen. Na verschillende experimenten kwamen ze op het idee om een een handvat op de bok te bevestigen, speciaal voor de gevaarlijke vrije hand van Pico. Hierdoor lukte het Pico beter om zijn hand op één plek te houden. Inmiddels weet Pico niet beter. Hij kijkt naar zijn zagende hand terwijl zijn vrije hand het handvat vasthoudt.

Voor het eerst aan het werk

Toen Pico van school kwam was het nog niet meteen duidelijk welke werkplek bij hem zou passen. Op dat moment ging Pico regelmatig naar een logeeropvang. “We waren als ouders ook allebei onzeker over wat Pico zou kunnen gaan doen. Hoe zou zijn werkende leven eruit gaan zien? Hij kon niet zelf kiezen en hij gaf ook niet aan wat hij wilde of wat hij fijn vond. Eerlijk gezegd wisten wij ook niet goed hoe we een goede en passende keuze konden maken.” De zorgaanbieder leverde ook dagbesteding in de vorm van ‘werk’. In de veelheid van mogelijkheden leek de hout- en papierwerkplaats in eerste instantie een goede plek voor Pico. Dit was een soort van grote hobbyruimte waar meerdere mensen tegelijk aan het werk waren. Hier mocht Pico allerlei taken doen, van nietjes zetten tot papier opruimen en van stukjes hout zagen tot tafels schoonmaken. Het lukte hem echter niet om hier geconcentreerd aan zijn taken te werken. Hij stelde voortdurend vragen terwijl hij onrustig in de ruimte rondliep. Het viel ook de begeleiders van de logeeropvang op dat Pico meer gespannen was. Pico had een hoge en gejaagde ademhaling ontwikkeld. Zijn gezichtsuitdrukking, bewegingen en lichaamshouding waren eveneens gespannen. Hij was vaker luidruchtig, had driftbuien en beet veel op zijn nagels. De omgeving leek verwarrend en moeilijk voor Pico. Hij zat niet lekker in zijn vel en kwam niet goed uit de verf.

Op zijn plek

De signalen werden serieus genomen bij de logeeropvang. Één van de begeleiders dacht mee met Clemens en Christa en opperde dat Pico op een andere plek waarschijnlijk beter tot zijn recht zou komen. Er waren veel verschillende werkgebieden, Pico zou misschien wel in het bos aan het werk kunnen? Zij noemde dit overigens geen dagbesteding, maar werk. Clemens vult aan: “Werk is een vorm van zelfverwerkelijking. Het gaat om zingeving bieden, om zinvolheid en het maken van zinvolle producten waar de makers trots op kunnen zijn.”

In het bos kwam Pico terecht onder de hoede van Maarten. Volgens Christa was dat een Godsgeschenk! Maarten, leek aan te voelen wat Pico nodig had en ontfermde zich over hem. Hij was een baken voor Pico en realiseerde manieren voor Pico om buiten in het bos aan het werk te gaan en blijven. Christa vertelt: “Vanaf dag één zat hij daar op zijn plek. Buiten was Pico veel blijer. Hij kreeg een meer ontspannen lichaamshouding. Het was echt een eye-opener om te zien hoeveel beter hij in zijn vel kwam te zitten. De vogeltjes en de ruimte in het bos geven Pico rust. Als hij door de hei kan struinen ervaart hij ruimte. Eigenlijk gek dat we ons niet eerder gerealiseerd hebben dat hij vooral de buitenlucht nodig had. Thuis was hij ook in zijn element als hij mee kon wandelen of fietsen. Hier kan hij zijn energie in kwijt. Ik had jaren geleden gewoon niet in de gaten hoeveel impact de natuur heeft op de gemoedstoestand van Pico.”

Oog voor eigenheid

Christa en Clemens zijn heel erg blij met de betrokkenheid van de begeleiders, waarbij Maarten extra credits verdient volgens ouders. “Het is niet te geloven met hoeveel geduld hij Pico verschillende vaardigheden aangeleerd heeft die wij eerst niet voor mogelijk hielden. Als het aan mij lag had hij nooit leren zagen, ik vond dat doodeng. Maar achteraf ben ik juist blij dat hij dat nu kan. Zoals ik al eerder zei heb ik veel bewondering voor het eindeloze geduld en de creativiteit van bijna alle begeleiders. Nu hebben ze bijvoorbeeld weer iets nieuws voor Pico bedacht. Sinds hij covid heeft gehad is hij veel sneller moe. Nu heeft hij, samen met anderen, een buitenstoel gemaakt. Hiermee kan hij tijdens en na het werk vaker uitrusten. Dat de begeleiders iedere keer weer opnieuw nadenken over – wat past bij Pico op dit moment, en hoe kan hij daar zelf een bijdrage aan leveren – is voor mij hartverwarmend. Het geeft mij het gevoel dat ze zullen blijven zoeken naar mogelijkheden voor Pico om te leren en blijven groeien.”

Horendol

De werkplek van Pico is speciaal opgezet voor heel kwetsbare mensen. Het gaat vaak om eenlingen die hun ding moeten kunnen doen en tegelijkertijd voortdurend de nabijheid van een begeleider nodig hebben. Pico moet zijn begeleider bijvoorbeeld wel kunnen blijven zien. Dit is zijn noodzakelijke ‘lijntje’ om te kunnen blijven functioneren en tot samenwerking met anderen te komen. Door de combinatie van ruimte, natuur, structuur en persoonsgerichte zorg is het voor zowel Pico als zijn ouders een zeer dierbare werkplek geworden. Als ouders dit vergelijken met hout- en papierwerkplaats (waar Pico zijn carrière startte ) is het verschil levensgroot. Pico stelde daar 100.000 vragen omdat de wereld om hem heen onduidelijk was. Begeleiders werden horendol van Pico omdat Pico op zijn beurt waarschijnlijk horendol werd van de wereld om hem heen.

Wel 100 keer voordoen

De begeleiders van nu zetten verschillende technieken in om ‘de eeuwige vragen’ van Pico te beperken en om taken, routines of gebeurtenissen voorspelbaar te maken. Ze laten Pico vaak zelf antwoord geven op de vragen die hij stelt (vaak met ezelsbruggetjes) en daarnaast zetten ze zijn taken structureel om in leertaken. Hierdoor werkt Pico stapje voor stapje aan zijn ontwikkeling. Aan de hand van allerlei (creatieve)hulpmiddelen, picto’s, mini-opdrachten en heel veel voordoen zijn er inmiddels verschillende routines en vaardigheden geprogrammeerd en aangeleerd. Pico kan naast het kruien en zagen inmiddels bijvoorbeeld harken, hout sprokkelen en stapelen. Zijn begeleider heeft deze taken niet één keer, niet veel keer, maar héél erg vaak voorgedaan. Als Pico denkt dat hij een bepaalde handeling na kan doen, tikt hij de begeleider op zijn arm en zegt hij: ‘Pico zelf doen.’  Zijn begeleider zet dan een stap opzij en dan mag Pico het zelf proberen. Op deze manier heeft Pico verschillende mijlpalen bereikt die zijn ouders niet van hem hadden verwacht.

Laten stralen

Christa heeft heel veel respect voor het engelengeduld waarmee de begeleiders Pico benaderen. Maar ook de passie, zorgzaamheid en betrokkenheid van begeleiders doet haar goed. Het idee dat ze proberen te doorgronden hoe Pico in elkaar zit, dat ze willen weten wat zijn mogelijkheden en onmogelijkheden zijn én hoe ze hem tot zijn recht kunnen laten komen geeft Christa steun en biedt haar perspectief. “Elke dag weer zijn er mensen die hem helpen om te ontwikkelen. Met een niet aflatende drive om hem te laten stralen in waar hij mee bezig is. Dat is ook voor mij enorm belangrijk. 

Wankel evenwicht

Doordat Pico zijn taken steeds beter kent ontstaat er meer ruimte om te experimenteren met zelfstandigheid. Het zelfstandig in- of uitladen van een kruiwagen of het stapelen van hout lukt steeds vaker, zelfs als zijn begeleider afstand neemt. Toch blijft dit een wankel evenwicht. Als er iets in de context verandert is de kans namelijk groot dat Pico de opgebouwde routines weer kwijtraakt en hij het zich weer opnieuw eigen moet maken. In de zorgplannen van Pico wordt dit ook beschreven en ook Christa en Clemens herkennen dit. “We merken thuis ook dat de vaste begeleiders heel belangrijk voor Pico zijn. Ze geven Pico vertrouwen en bieden hem houvast. Pico is nu bijvoorbeeld uit zijn doen omdat Maarten met pensioen is gegaan. Hij komt thuis met verhalen over Maarten: ‘Maarten niet meer bos, Maarten niet meer werken, Maarten pensioen.’ Thuis stelt hij dan ook meer vragen, hij blijf meer bewegen en zit hoger in zijn ademhaling. We merken dat dit soort veranderingen hem energie kosten.”

Zingeving zit ‘m in de kleine dingen

Verhaal 10 Bos

Als Pico thuiskomt vertelt hij vaak wat hij gedaan heeft. “Pico bos werken, Pico zagen.” Hij kan zelfs fanatiek vertellen hoe de taken uitgevoerd moeten worden.  Christa vertelt dat ze ervan geniet als hij enthousiast over zijn werkzaamheden praat. Hierdoor heeft ze ook het gevoel dat zijn werkplek heel belangrijk voor hem is en bijdraagt aan zelfverwerkelijking en zingeving. “Pico maakt dingen in het bos. Ik vind dat geweldig! Dat hij een bijdrage kan leveren aan bijvoorbeeld houtwallen of een labyrint. Daar ben ik als ouder ook trots op. Het geeft mij het gevoel dat het werken in het bos iets toevoegt aan zijn leven, dat het zinvol is, dat hij groeit. Hij kan nu opdrachten uitvoeren en krijgt complimenten over de dingen die hij doet. Hij mag nu zelf naar zijn werkplek in het bos wandelen, zonder begeleiding! Wie had ooit kunnen denken dat hij het pad zelfstandig zou kunnen lopen? In het begin liep hij regelmatig weg en nu gaat hij uit eigen beweging naar zijn werkplek in het bos! Het zijn stappen die voor anderen vaak vanzelfsprekend zijn, maar voor Pico én voor ons zijn dit heel grote stappen.” Christa vertelt dat ze het mooi vindt dat het juist deze kleine dingen zijn, in het leven van Pico, die ze heeft leren waarderen. “Zin en betekenis hoeven niet groots en meeslepend te zijn. Het is ook op je plek kunnen ‘zijn’.